Συλλογή Θεοφυλάκτου Άννα. Γάλλοι καλόγεροι, δάσκαλοι στη Γαλλική σχολή στην Τοκάτη. Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς. Τοκάτ 1905.

Η φωτογραφία από την Τοκάτη του 1905, που απεικονίζει Γάλλους καλόγερους – δασκάλους της Γαλλικής Σχολής, προσφέρει ένα σπάνιο και αποκαλυπτικό παράθυρο στην εκπαιδευτική και πολιτιστική παρουσία των Καθολικών μοναχικών ταγμάτων στη Μικρά Ασία κατά την ύστερη Οθωμανική περίοδο. Οι συγκεκριμένοι μοναχοί, πιθανόν μέλη κάποιας αποστολής Λαζαριστών ή Ιησουιτών, ενσωματώθηκαν σε ένα ευρύτερο πλέγμα καθολικών αποστολών που λειτουργούσαν σχολεία, νοσοκομεία και ορφανοτροφεία σε διάφορες πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η σκηνή είναι λιτή αλλά εκφραστική· οι μοναχοί, καθισμένοι και όρθιοι μέσα σε έναν περιποιημένο αυλόγυρο, αποπνέουν ηρεμία και πνευματική προσήλωση. Πίσω τους, η πλούσια βλάστηση και το απλό, πέτρινο κτήριο πιθανόν να ανήκουν στους χώρους της ίδιας της σχολής. Αυτή η φωτογραφία, πέρα από το προφανές τεκμήριο της παρουσίας των Καθολικών στην περιοχή, μαρτυρά και τη συνάντηση πολιτισμών – Γάλλοι εκπαιδευτικοί μέσα στον κόσμο της Ανατολής, προσφέροντας κοσμική και θρησκευτική παιδεία σε ένα σύνθετο κοινωνικό και θρησκευτικό περιβάλλον.

Για τις κοινότητες των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, αυτές οι σχολές αποτελούσαν συχνά δίοδο σε ευρωπαϊκές γλώσσες, τρόπους σκέψης και ευκαιρίες. Το νήμα της φωτογραφίας αυτής δεν είναι μόνο θρησκευτικό ή εκπαιδευτικό· είναι και ιστορικά εμβληματικό ενός τόπου που αποτέλεσε σταυροδρόμι πολιτισμών και εμπειριών, λίγο πριν τη ριζική ανατροπή του μικρασιατικού κόσμου.