Απεικονίζονται εξόριστες γυναίκες στο Τρίκερι. Μεταξύ άλλων και Καλαμαριώτισσες. Συλλογή Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης (Π.Ε.Α.Ε.Α.)

Ομαδικό πορτρέτο εξόριστων γυναικών στο Τρίκερι, προφανώς τραβηγμένο κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου ή λίγο αργότερα, όταν το νησί χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας για πολιτικές κρατούμενες.

Το Παλιό Τρίκερι, νησί του Παγασητικού κόλπου, υπήρξε τόπος εξορίας για χιλιάδες γυναίκες κατά την περίοδο 1948–1953, μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας στον Εμφύλιο Πόλεμο. Το ελληνικό κράτος χρησιμοποίησε το νησί ως στρατόπεδο συγκέντρωσης για «επικίνδυνες» πολιτικά γυναίκες, κυρίως μέλη του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ και του ΚΚΕ. Οι γυναίκες αρχικά ζούσαν σε σκηνές γύρω από το μοναστήρι, όμως λόγο κακών συνθηκών διαβίωσης μεταφέρθηκαν στα κελιά και στα υπόγεια του μοναστηριού. Η τροφή ήταν περιορισμένη και κακής ποιότητας όπως και το νερό ήταν ανεπαρκή. Η καθημερινότητα περιλάμβανε σκληρές αγγαρείες, όπως το ξεφόρτωμα εφοδίων, το κουβάλημα ξύλων και την κατασκευή έργων χωρίς ουσιαστικό σκοπό, όπως η δημιουργία «στεμμάτων» στις πλαγιές του νησιού. Η ψυχολογική πίεση ήταν συνεχής, με την απειλή της «δήλωσης μετάνοιας» να πλανάται πάνω από τις κρατούμενες. Οι γυναίκες που δεν υπέγραφαν την «δήλωση» αντιμετώπιζαν απομόνωση, σωματική βία και άλλες τιμωρίες. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, η αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών ήταν ισχυρή. Οργανώνονταν σε ομάδες για να αντεπεξέλθουν στις καθημερινές δυσκολίες, ενώ δημιουργήθηκαν εργαστήρια για ράψιμο, μαγειρική και άλλες δραστηριότητες.

Το 1950, οι περισσότερες γυναίκες μεταφέρθηκαν στη Μακρόνησο, ενώ άλλες παρέμειναν στο Τρίκερι μέχρι το 1953. Η μνήμη αυτών των γυναικών και των αγώνων τους διατηρείται ζωντανή μέσω μαρτυριών, εκδηλώσεων και έργων που τιμούν την ιστορία τους.